Колумна: Жените и домувањето во Северна Македонија: Економска независност и социјални предизвици

Во Северна Македонија, жените играат значајна улога во општественото и економското ткиво на земјата. Но кога станува збор за домувањето, оваа група се соочува со специфични предизвици, кои често се неразделно поврзани со пошироки општествени и економски проблеми. Културните стереотипи, правните препреки и економските нееднаквости ја усложнуваат можноста за стекнување и задржување на сопствено живеалиште. Во оваа колумна, ќе разгледаме неколку клучни аспекти на оваа тема и како тие влијаат врз животот на жените во нашата земја.

Економска нееднаквост и домување

Во Северна Македонија, економската нееднаквост помеѓу мажите и жените се манифестира на повеќе нивоа. Според податоци, жените сѐ уште заработуваат помалку од мажите за истата работа, а многу од нив работат во сектори кои се пониско платени, како што се образованието, здравството и услужните дејности. Ова директно влијае на нивната способност да инвестираат во недвижен имот. Домувањето е скапа инвестиција која бара финансиска стабилност, и многу жени, особено оние кои се самохрани мајки или живеат во рурални области, се наоѓаат во состојба каде купувањето или дури и изнајмувањето стан или куќа станува сериозен предизвик.

Една од главните пречки за многу жени е ограничениот пристап до кредити. Иако правно нема формални препреки, во пракса, банките честопати бараат гаранции, а жените поретко имаат имот на свое име кој може да послужи како колатерал. Дури и во случаите кога имаат можност да земат кредит, нееднаквата заработка може да биде ограничувачки фактор за нивната способност да ги отплаќаат долговите.

Културни стереотипи и правна дискриминација

Културните норми играат значајна улога во нерамноправната распределба на имотот меѓу мажите и жените во Северна Македонија. Во многу семејства сѐ уште постои став дека машките членови на семејството треба да бидат тие што ќе го наследат имотот. Иако законот го дозволува правото на наследство и на жените, практиката често покажува дека мажите се привилегирани, особено во руралните средини. Таму, наследството речиси секогаш оди кај синовите, додека ќерките, од културни причини, се поттикнуваат да не бараат свој дел од имотот.

Дополнително, мажите во многу случаи се сметаат за „главни“ во семејството, и нивното име прво се става на имотните листови. Ова ја става жената во зависна положба, и иако таа може да придонесува подеднакво или дури повеќе кон семејниот буџет, правно, таа нема контрола над сопственоста на домот.

Социјални последици и родово насилство

Жените кои се економски зависни од своите партнери, особено во случаи на родово базирано насилство, се соочуваат со дополнителни ризици. Недостигот од сопствено живеалиште ги прави многу ранливи, бидејќи немаат физички или економски простор каде можат да се засолнат. Тоа може да ги тера да останат во насилни врски од страв да не останат без покрив над главата, што дополнително ја влошува нивната состојба.

Во последните години, Владата на Северна Македонија и различни невладини организации започнаа програми за поддршка на жените кои се жртви на насилство, вклучително и обезбедување привремено сместување. Но овие програми се уште се недоволни и не го решаваат долгорочниот проблем на економската и станбената независност.

Потребата од промени и иницијативи

Решението за овие проблеми бара интегриран пристап. Прво и основно, треба да се зголеми економската независност на жените преку подобри можности за вработување, повисоки плати и еднаков пристап до финансии. Исто така, важно е да се создадат услови за жените да можат полесно да купуваат или изнајмуваат станови, преку програми за субвенционирање на кредити или други форми на финансиска помош.

Понатаму, образовните и културните кампањи можат да помогнат во менување на традиционалните ставови кон жените и имотот. Законот за наследство треба да биде посилно имплементиран, со посебен акцент на тоа жените да бидат информирани за своите права и да ги добијат истите можности како и мажите.

Заклучок

Домувањето е основно право на секој човек, но во Северна Македонија тоа право не е подеднакво достапно за сите. Жените се соочуваат со економски, културни и правни предизвици кои ја ограничуваат нивната способност за стекнување и задржување на дом. За да се надминат овие пречки, потребни се економски реформи, социјални иницијативи и правна поддршка, кои ќе им овозможат на жените да ги уживаат своите права на дом и независност.